ثبت اختراع
اختراعات همواره در طول تاریخ تاثیرات بسیار چشم گیری بعضا بر روی زندگی مردم داشته اند به شکلی که گاها مسیر یک کسب و کار و یا حتی زندگی مصرف کنندگان آن را تحت تاثیر قرار داده اند. مانند اختراع ماشین بخار یا اختراع برق، اختراع کامپیوتر و … که هر کدام نیز زمینه ساز اختراعات دیگر شد. این امر باعث شده است که شرکت ها و کسب و کارهای زیادی به منظور در اختیار داشتن یک برگ برنده یا مزیت رقابتی بزرگ همواره به دنبال حفاظت از ایده ها و اختراعات خود باشند. ثبت اختراع گامی کلیدی و بسیار پر اهمیت در راستای حفاظت و مراقبت از اختراع به منظور بهره برداری انحصاری توسط سازمان و یا فرد مخترع می باشد. تا جایی که این فرد و یا سازمان بتواند از حقوق و مزایای اختراعی که ممکن است گاها سال ها برای خلق آن زحمت کشیده باشد بهره مند شود.
اختراع چیست؟
اما اینکه آیا هر نوع خلاقیت، تفکر جدید و یا روش جدید و ایده ای را می توان به عنوان اختراع ثبت کرد جای سوال دارد. برای این منظور بهتر است ابتدا در خصوص اختراع تعریفی درست داشته باشیم.
برای اختراع تعاریف بسیار متفاوتی وجود دارد. مثلا در فرهنگ لغات کمبریج و یا بریتانیا اختراع به این شکل معنی شده است: ” هر نوع چیزی که تا پیش از آن ساخته نشده باشد و یا فرآیندی که به منظور ایجاد چیزهای جدیدی که قبلا نمونه آن وجود نداشته به کار گرفته شود”. در همین راستا قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری ایران در تعریف اختراع آورده: ” اختراع حاصل تفکر یک فرد یا عده ای از افراد برای اولین بار است به شکلی که فرآیند یا فرآورده ای خاص ارائه کنند و سبب حل مشکلی در صنعت، حرفه، فناوری، فن و امثال آن شود ” . سازمان جهانی مالکیت فکری هم اختراع را هنر یا فرآیندی نو برای حل یک مشکل فنی تعریف می کند. دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا در تعریفی مشابه اختراع را هنر و یا فرآیند، ماشین، ساخت، طراحی یا ترکیبی از این موارد و یا هرگونه پیشرفت جدید و مفید یا هر نوع گیاه قابل پتنت شدن می داند که برای اولین بار ارائه شده باشد و در راستای حل مشکل و پیشرفت به کار گرفته شود.
با نگاهی دقیق به تعاریف فوق در خصوص اختراع به این نکته می رسیم که اختراع اولا حاصل فکر فرد یا گروهی از افراد است و دوما محصول یا فرایندی است که منجر به حل مشکلی صنعتی، فنی، فناوری و از این دست موارد شود به شکلی که قبلا چنین فرایند و یا محصولی ارائه نشده باشد و نمونه آن در جای دیگری از دنیا مشهود نشده باشد.
تفاوت اختراع و نوآوری
بسیاری اختراع را نوآوری تعریف کرده اند. این تعریف اشتباه است. زیرا با وجود اینکه اشتراکاتی در این دو دیده می شود اما نمی توان اختراع را با نوآوری یکسان دانست. چرا که همانطورکه توضیح داده شد، اختراع محصول یا فرآیندی است که برای اولین بار و به منظور حل مشکلاتی فنی و صنعتی و غیره رونمایی شده باشد و قابلیت ثبت در سازمان مالکیت صنعتی را داشته باشد اما نوآوری گسترش دادن و یا بسط دادن یک اختراع و به عبارت دیگر تجاری سازی یک اختراع است.
چه بسیار اختراعاتی که بعد از ثبت و یا حتی بدون ثبت تنها در حد یک اختراع باقی مانده اند و هیچ گاه به عرصه صنعت و خدمات کشور یا کشورها وارد نشده اند. بنابراین اگر اختراعی بخواهد وارد دنیای کسب و کار شده و به کار گرفته شود باید در قالب نوآوری در صنعتی به کار گرفته شود. هر چند برای تبدیل شدن یک اختراع به نوآوری باید زمینه های بسیاری دست به دست هم دهند. منابع، دانش، مهارت، قابلیت های فناورانه و غیره از این دست هستند.
چه کسانی باید نسبت به ثبت اختراع اقدام کنند؟
در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که هیچ الزامی برای ثبت اختراع وجود ندارد. اما بدون ثبت اختراع نیز هیچ حمایتی از اختراع صورت نمی گیرد. با توجه به انرژی روحی و روانی و صرف زمان زیادی که برای به وجود آمدن یک اختراع می شود به نظر بهترین تصمیم این است که قبل از اینکه اختراع توسط دیگران رویت شود نسبت به ثبت اختراع اقدام شود. برای ثبت اختراع نیز در ایران اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی متولی هستند.
مطابق با ماده 27 قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات افراد زیر می توانند برای ثبت اختراع اقدام نمایند:
- افرادی که هر نوع محصول صنعتی جدیدی را ابداع کرده باشند
- خلق وسیله ای جدید که قبلا وجود نداشته و یا استفاده از وسایل موجود به روش جدید به منظور خلق نتایج جدید
- تکمیل فرایند های یک اختراع جدید یا قدیمی. منظور این است که ممکن است یک وسیله ای اختراع شده و ثبت شود و بعدا توسط فرایند ها و یا ابداعات جدیدتر تکمیل تر شود که در این حالت نیز باید مراحل تکمیلی آن ثبت شود تا مورد حمایت واقع شود.
مواردی که باید در ثبت اختراع در نظر داشت:
اگر قصد ثبت اختراع دارید باید در خصوص موارد زیر دقت کنید:
- هر نوع اختراع و یا فرآیندهای تکمیلی اختراع اگر قبل از تاریخ تقاضای ثبت مشهود شده باشد خواه در ایران و یا خواه در خارج از ایران و به نوعی از هر طریق مانند روزنامه و یا آگهی معرفی شده باشد قابلیت ثبت خود را از دست می دهد.
- اگر اختراعی توسط دیگری انجام شده باشد و به طرقی مانند ارث به فرد دیگری واگذار شده باشد باید به نام مالک جدید به ثبت برسد. برای انتقال اختراع به دیگری نیز لازم است قراردادی رسمی منعقد شده باشد. این موضوع حتی برای انتقال اختراعات خارج از کشور نیز که به فردی داخلی ایران منتقل شده باشد معتبر است.
- برای ثبت اختراع باید هزینه حق الثبت پرداخت شود. این هزینه هر ساله باید از طرف مخترع یا کسی که اختراع به نام او ثبت شده است به حساب سازمان مالکیت صنعتی واریز شود.
- نقشه های مالی و یا تمامی اختراعاتی که به نحوی مخل نظم عمومی و منافیات عرفی و بر خلاف حفظ مصالح عمومی باشد قابل ثبت نیست.
تهیه مدارک مورد نیاز برای ثبت اختراع
برای ثبت اختراع لازم است که مدارک زیر به طرق توضیح داده شده تهیه شود:
- ابتدا باید اظهارنامه ثبت اختراع تهیه شود.
اظهارنامه باید در سه نسخه و به بزان فارسی تهیه شود. نمونه چاپی اظهارنامه در اختیار سازمان ثبت می باشد. پس از تکمیل فرم اظهارنامه ثبت اختراع باید هر سه نسخه به اداره ثبت تسلیم شود. اگر متقاضی ثبت اختراع فردی غیر ایرانی است و لازم است که اظهارنامه را به زبان غیر فارسی تکمیل کند باید مدارک هویتی و ضمائم مورد نیاز برای ثبت اختراع را با ترجمه رسمی نیز ارائه نماید.
لازم به ذکر است که در تهیه اظهارنامه باید ضمن تکمیل مشخصات متقاضی و یا نماینده قانونی او عنوان اختراع نیز درج شود. ضمنا اگر متقاضی ثبت اختراع خود مخترع نیست باید مدارک نماینده قانونی او نیز به همراه اظهارنامه ارائه شود. در تهیه اظهارنامه ثبت اختراع باید مدعی اختراع ادعای خود را به صورت مختصر و گویا بیان کند و حداقل یک روش اجرایی نیز برای اختراع خود باید ارائه نماید.
- ارائه توصیفی از اختراع
یکی از مهم ترین اقدامات برای ثبت اختراع ارائه توصیفی از اختراع است. توصیف اختراع ضمن مشخص کردن زمینه فنی اختراع باعث می شود جستجو و بایگانی سوابق اختراع نیز به راحتی امکان پذیر باشد. البته در توصیف اختراع رعایت نکاتی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است که عبارتند از:
- توصیف اختراع باید حداقل 70 کلمه و حداکثر 200 کلمه باشد و با عنوان اختراع توصیف شروع شود.
- اساس توصیف باید به نوع مشکل و روشی که اختراع برای حل آن مشکل ارائه می دهد بپردازد.
- اگر اختراع با استفاده از فرمول ها و یا معادلاتی انجام شده است باید به آنها اشاره شود.
- اگر برای توصیف اختراع نیزا به نقشه و یا فرآیندی است باید ضمن اشاره به انها آن نقشه ها نیز پیوست شود.
- لزومی نیست به ارزش و مزایای اختراع اشاره ای شود و هدف از توصیف تفسیر اختراع نیست و اطلاعات اختراع به صورت کلی باید مطرح شود.
- ادعای اختراع
مرحله بعدی برای ثبت اختراع ارائه ادعای اختراع است. هدف از ادعای اختراع تبیین عناصری است که برای حمایت از اختراع در چارچوبی فنی در نظر گرفته شده است. ادعای اختراع ممکن است مشتمل بر چندین ادعا باشد یعنی چندین مولفه یا چندین عنصر اختراع مورد ادعا برای حمایت باشد. به یاد داشته باشید که ادعای اختراع شما باید موارد زیر را رعایت کرده باشد:
- از نظر تعداد معقول و منطقی باشد
- بیش از اطلاعات افشا شده نباشد.
- ویژگی های فنی مثبت را بیان کند
- ارائه نقشه یا نقشه های اختراع ( در صورت لزوم)
برای ثبت اختراع احتمال دارد که نیاز به ارائه نقشه یا نقشه ها و نمودارهای احتمالی اختراع باشد. در نظر داشته باشید که تشخیص این امر بر عهده کارشناسان اداره ثبت می باشد. در ارائه نقشه و نمودارها باید به موارد زیر توجه کنید:
- نقشه ها و نمودارها باید بر روی کاغذ A4 باشد
- خطوط استفاده شده در نقشه ها و نمودارها باید کاملا پر رنگ و مشکی باشد.
- در ترسیم خطوط و طرح ها ترجیحا از ابزارهای مهندس باید استفاده شود
- حاشیه اوراق مورد استفاده باید از بالا 2.5 سانتی متر و از چپ 1.5 سانتی متر ، از راست 2.5 سانتی متر و از پایین 1 سانتی متر رعایت شود.
- نقشه ها و نمودارها باید کاملا واضح و شفاف باشند به شکلی که امکان تصویر برداری از آنها باشد
- نقشه ها و نمودارها باید دارای مقیاس باشند و اگر نیاز به فهم بهتر نکته ای در اختراع است باید آن قسمت در نقشه برجسته شود.
- ترجیحا باید نقشه ها و نمودارها به صورت عمودی تهیه شوند.
- تمامی اعداد، نشانه ها و حروف باید کاملا خوانا و شفاف باشند
- نقشه ها باید از نشانه هایی برای توصیف بهتر استفاده کرده باشند
- اگر نقشه ها و نمودارها زیاد است باید صفحه بندی شده و صفحات شماره گذاری شوند.
- نقشه ها باید عاری از هر نوع توضیحی باشند
- ارائه مدارک هویتی متقاضی و صاحب اختراع
در مرحله بعدی برای ثبت اختراع باید مدارک متقاضی و صاحب اختراع ارائه شود. مدارک هویتی اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است.
- مدارک هویتی متقاضی حقیقی عبارت است از کپی شناسنامه و کارت ملی
- مدارک هویتی متقاضی حقوقی عبارت است از روزنامه ثبت، روزنامه آخرین تغییرات، کپی مدارک شناسنامه و کارت ملی اعضا دارای حق امضا مجاز
- مدارک هویتی صاحب اختراع عبارت است از کپی شناسنامه و کارت ملی
- ارائه درخواست کتبی توسط متقاضی برای عدم ذکر اسم مخترع ( در صورتیکه لازم نداند نام او روی اختراع ذکر شود)
- در صورت وجود حق تقدم چه در داخل و چه در خارج از کشور باید حداکثر بعد از 15 روز از تسلیم اظهارنامه مدارک حق تقدم نیز تسلیم شود.
- در صورتیکه کار ثبت اختراع را وکیل انجام دهد باید مدارک قانونی او نیز ارائه شود
- در مرحله بعد باید هزینه های ثبت اختراع و ارزی شده و رسید ارائه شود
مراحل ثبت اختراع در ایران
پس از تهیه مدارک فوق به روش های توضیح داده شده لازم است که فرآیند ثبت اختراع دنبال شود. برای ثبت اختراع خود فرد یا نماینده قانونی او ( وکیل) می تواند درخواست داده و مراحل ثبت اختراع را دنبال کند. هرگاه فردی یکی از شرایط فوق را داشته باشد قبل از هر اقدامی باید اختراع خود را ثبت کند. گفتیم که برای ثبت اختراع باید به اداره ثبت شرکت ها یا مالکیت صنعتی مراجعه شود.
برای این منظور باید اقدامات زیر انجام شود:
- مراجعه به سامانه اداره مالکیت صنعتی و تکمیل اظهارنامه ثبت اختراع . در تهیه اظهارنامه باید دقت فراوانی شود. در این مرحله باید موضوعاتی مانند اطلاعات کامل مالک، نماینده قانونی، دریافت کننده ابلاغ، مشخصات مخترع، عنوان و خلاصه اختراع مورد نظر برای ثبت، هرگونه ادعا حق تقدم و غیره باید انجام شود.
- در مرحله بعد باید هزینه های ثبت اختراع به صورت آنلاین واریز شود. ( هزینه ها برای ایرانی ها به صورت ریال و برای افراد غیر ایرانی معادل ارزی هزینه ها با تعرفه فرانک سوئیس می باشد).
- با ثبت اظهارنامه شماره اظهارنامه به متقاضی ارائه می شود که باید حفظ و نگهداری شود.
- بعد از تکمیل اظهارنامه موضوع درخواست ثبت اختراع به کارشناسان اداره ثبت ارجاع داده می شود.
- موضوع ثبت اختراع توسط کارشناسان بررسی می شود و نتیجه رد و یا قبول اظهارنامه ارائه می شود
- در صورت تایید اختراع طبق ماده 30 آیین نامه ثبت علائم تجاری و اختراعات در دفتر مخصوصی ثبت می شود. در این دفتر موضوعاتی مانند شماره ثبت، شماره اظهارنامه، تاریخ دریافت اظهارنامه، نام و نشانی متقاضی، نام و نشانی وکیل احتمالی، مدت اعتبار ورقه اختراع، شماره ثبت و مدت اعتبار اختراعات خارجی، تاریخ ثبت اختراع، امضا رئیس شعبه، امضا درخواست کننده و غیره ثبت می شود.
- پس از ثبت اختراع موضوع اختراع در روزنامه رسمی کشور آگهی می شود. در آگهی ثبت اختراع شماره ثبت، مدت اعتبار ورقه اختراع، نام صاحب اختراع و نشانی او و همچنین موضوع اختراع باید درج شود.
- در مرحله بعد ورقه ثبت اختراع به متقاضی یا صاحب اختراع و یا نماینده قانونی او تحویل داده می شود. در این ورقه طبق ماده 33 قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری مدت اعتبار ورقه اختراع 5، 10، 15 و یا 20 سال تعیین می شود.
- نهایتا در مرحله آخر هزینه حق الثبت دریافت و اختراع به نام فرد صاحب اختراع ثبت می شود.
چرا باید اختراع را ثبت کرد؟
هدف از ثبت اختراع در اصل این است که حق انحصاری بهره برداری از اختراع به مخترع داده شود و هیچ فرد حقیقی و یا حقوقی نتواند بدون اجازه او از این حق استفاده کند. هدف از این کار این است که با توجه به اینکه اختراع حاصل فکر فرد یا افرادی به صورت گروهی و عمدتا در دراز مدت است این افراد بتوانند از حاصل تلاش بی وقفه و طولانی مدت خود بهره مند شوند. در اصل این یک هدف جهانی به منظور حمایت از مخترعین است تا انگیزه و شوق اختراعات نه تنها در این افراد بلکه در دیگر افراد مشتاق نیز باقی مانده وتقویت شود. چرا که اختراعات یکی از کلیدی ترین عناصر پیشررفت صناعت و آبادانی جوانع هستند و استفاده از اختراعات مختلف می تواند دستاورد های بسیار بزرگی برای جوامع بشری به همراه داشته باشد.
مزایای ثبت اختراع
مزایای زیادی را می توان برای ثبت اختراع عنوان کرد. آنچه که از همه مهم تر است این است که مخترع بتواند از حصل دسترنج خود بهره برداری کند و با استفاده از حق اختراع خود و یا فروش اختراع خود به صاحبین صنعت از درآمدها و عواید آن استفاده کند. با این حال از عمده ترین مزایای ثبت اختراع می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجازه بهره برداری انحصاری برای مخترع
- عدم امکان از سو استفاده و بهره برداری بدون حق و اجازه از اختراع توسط دیگران
- اعطا و یا فروش حق اختراع به دیگران در ازا دریافت هزینه و یا امتیازاتی
- دسترسی به یک امتیاز و یا مزیت رقابتی برای تولید کنندگان و یا صاحبین صنایع
- عدم امکان ایجاد اختراع مشابه برای دیگران
- دسترسی به اعتبار و بازارهای جدید و بیشتر
- دریافت حمایت های دولتی به منظور دریافت تسهیلات و یا وام هایی برای صنعتی سازی اختراعات
- امکان دریافت حمایت ها و یا پشتیبانی های بخش های خصوصی و دولتی برای توسعه اختراع و یا تجاری سازی اختراعات
- امکان مشارکت با شرکت ها و نهاد های دولتی و خصوصی داخلی و خارجی و استفاده از امتیاز اختراع
- امکان استفاده از اختراع برای ثبت شرکت دانش بنیان و فروش محصولات دانش بنیان به شرکت ها و موسسات دیگر
هزینه ثبت اختراع
هزینه ثبت اختراع در ایران به دو روش باید محاسبه شود. یکی هزینه ثبت و واریزهای مرتبط به ثبت اختراع است و دیگری مرتبط با هزینه ای است که باید سالیانه برای حفظ اعتبار گواهی نامه ثبت اختراع به سازمان مالکیت صنعتی واریز شود.
اقدامات مورد نیاز برای ثبت اختراع بخصوص در تهیه اظهارنامه و مدارک مورد نیاز برای ثبت اختراع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. شما می توانید به منظور تسهیل در امور ثبت اختراعات خود و اینکه آیا دستاوردهای شما شامل موضوع ثبت اختراع می شود یا خیر با کارشناسان ما در ویونا تماس بگیرید و از مشاوره تخصصی و رایگان کارشناسان ما استفاده کنید.