مالیات بر ارزش افزوده
یکی از مباحث مالیاتی که هر کسب و کاری با آن سر و کار دارد مالیات بر ارزش افزوده است. مالیات بر ارزش افزوده در همه دنیا وجود دارد و در ایران نیز چندین سال است که مصوب شده و قانونی شده است. مالیات بر ارزش افزوده از آن دست مالیات هایی است که رعایت آن برای همه کسب و کار ها و شرکت ها الزامی است. در این خصوص در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
تفاوتی ندارد کسب و کار خود را داشته باشید و یا با ثبت شرکت فعالیت حقوقی داشته باشید و یا حتی در اینترنت فعالیت کنید. هر شخصیت تجاری در ایران موظف است که مالیات بر ارزش افزوده را رعایت کند. البته مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که نهایتا باید خریدار نهایی هزینه آن را پرداخت کند.
مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که به ارزش اضافه شده به یک ماده خام یا ماده اولیه تعلق می گیرد. هر کالا یا ماده اولیه برای اینکه به دست مصرف کننده نهایی برسد باید مراحلی را طی کند. گاهی تنها یک مرحله کار بر روی یک ماده آن را به مصرف نهایی می رساند و گاهی نیز یک ماده یا کالا باید چندین مرحله و در کارگاه ها، کارخانه ها و یا شرکت های مختلف عملیات متفاوتی روی آن ماده یا کالا صورت بگیرد تا برای مصرف نهایی آماده شود.
هر گاه یک ماده خام و یا ماده اولیه ارزشی اضافه تر از ارزش قبلی خود به دست بیاورد مشمول دریافت مالیات بر ارزش افزوده می شود. برای درک این نکته بهتر است مثالی زده شود:
به عنوان مثال سنگ آهن راتصور کنید. این سنگ ابتدا از معادن سنگ آهن استخراج می شود، سپس در کارخانه های ذوب تبدیل به شمش می شود، این شمش ممکن است در کارخانه ای دیگر تبدیل به ورق های آهنی و یا فولادی شود و نهایتا شمش ها و ورق های فولادی در دیگر کارخانه ها تبدیل به انواع ورق های مصرفی، درب بطری، بشکه، واشرهای فلزی و غیره می شود. در هر یک از این مراحل که سنگ آهن تبدیل به کالاهای دیگر می شود، یک ارزش افزوده به آهن تعلق گرفته است. در مرحله اول تا زمانی که سنگ آهن تبدیل به درب بطری به عنوان مثال شود، ممکن است 6 مرحله فعالیت مختلف در کارخانه های مختلف روی آهن صورت گیرد و این یعنی شش مرحله ارزش افزوده روی یک ماده ولی در مرحله آخر و در کارخانه آخر که تبدیل به درب بطری می شود تنها یک مرحله ارزش افزوده روی ماده یا کالا انجام شده است.
در هر یک از این مراحل هر فرد و یا شرکتی که ارزش اضافه ای به این ماده یا کالا اضافه می کند در واقع به این ماده یا کالا ارزش افزوده داده است. و این همان ارزش افزوده است. به عبارت دیگر ارزش افزوده ارزش ریالی یک کالا است که در هر مرحله بالاتر می رود و در اصل هر شرکت یا فرد در هر مرحله ارزش ریالی یک کالا یا ماده را اضافه تر می کند و قیمت تمام شده یک کالا را برای مشتری نهایی بیشتر می کند.
بنابراین در مرحله محاسبه ارزش افزوده باید ارزش واقعی کالا یا خدمات از ارزش ماده خام و یا اولیه کسر شود تا ارزش اصلی اضافه شده تعیین شود.
مالیات بر ارزش افزوده که نوعی مالیات غیر مستقیم است در هر مرحله باید محاسبه شود. به این مفهوم که در هر مرحله خریدار ماده یا کالا باید ارزش واقعی کالا یا خدمات خود را با کسر هزینه از ارزش اصلی ماده خام یا اولیه خریداری شده محاسبه کند. به یاد داشته باشید که ارزش افزوده تنها مربوط به تولید نیست و هر نوع فعالیت خدماتی مانند مونتاژ و یا عرضه و توزیع کالا نیز ارزش افزوده خواهد داشت.
این ارزش افزوده مشمول بر مالیات است و در هر مرحله باید خریدار مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کند. یعنی اینکه مالیات بر ارزش افزوده به صورت مرحله ای محاسبه می شود . مشتری بعدی باید مالیات بر ارزش افزوده قبلی را نیز محاسبه و پرداخت کند و به این ترتیب مشتری نهایی است که نهایتا کل هزینه مالیات بر ارزش افزوده را باید پرداخت کند و در واقع مصرف کننده نهایی تنها مالیات بر ارزش افزوده کالا یا محصول در مرحله نهایی را عهده دار نیست بلکه باید مالیات بر ارزش افزوده ای که به کالا از ابتدای کار بر روی یک کالا تا زمان مصرف تعلق گرفته را پرداخت نماید.
با توجه به توضیحات فوق خریدار نهایی در زمانی که یک کالا یا محصول را خریداری می کند باید تمامی مالیات بر ارزش افزوده ای که به این کالا تعلق گرفته را پردداخت کند. به عبارت دیگر به عنوان مثال هر چند تولید کننده در زمان خرید ماده اولیه مالیات بر ارزش افزوده آن را باید بپردازد اما در زمانی که این ماده را به کالا و یا محصول تبدیل می کند مالیاتی که به منظور ارزش افزوده پرداخت کرده است را از خریدار دریافت می کند و خریدار باید ضمن پرداخت مالیات بر ارزش افزوده فعالی مالیات بر ارزش افزوده ای که تولید کننده برای ماده اولیه داده است را نیز پرداخت کند که البته این موضوع به صورت کل و تقسیم بر کل محصولات تولیدی شرکت می شود و هر مشتری تنها به اندازه ارزش افزوده تعلق گرفته به یک کالا یا میزان محصولی که خریداری می کند باید مالیات بر ارزش افزوده بدهد.
اما فروشنده بعد از دریافت مالیات بر ارزش افزوده از مشتری باید مابه التفاوت ارزش افزوده دریافتی و پرداختی را محاسبه کند و به عنوان مالیات به دولت پرداخت کند.
توضیح نهایی اینکه مالیات بر ارزش افزوده بر عهده مشتری نهایی و یا مصرف کننده نهایی است و تولید کننده یا خدمت دهنده مالیاتی از خود نمی دهد اما به عنوان واسطه باید مالیات را دریافت کرده و بعد از محاسبه مالیات بر ارزش افزوده ای که پرداخت کرده است و کسر آن از مالیات بر ارزش افزوده ای که از مشتری دریافت کرده است، مابقی را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کند.
نکته آخر اینکه هر ساله دولت نرخ مالیات بر ارزش افزوده را اعلام می کند و تولید کننده ها و مصرف کننده ها موظف به رعایت این نرخ که به درصد اعلام می شود می باشند.
قانون مالیات بر ارزش افزوده
قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 پس از کش و قوس های فراوان به تصویب رسید. این قانون شامل 53ماده قانونی و زیر بخش های زیادی است. به صورت کلان مواد 1 تا 11 این قانون در خصوص تعاریف ارزش افزوده است. از ماده 14 تا 17 نحوه محاسبه توضیح داده شده و از ماده 24 تا 33 وظایف سازمان امور مالیاتی در این خصوص قید شده است. پس از آن در مواد 38 تا 40 به عوارض کالا و خدمات مشمول این قانون پرداخته شده و از ماده 42 تا 53 نیز به بررسی عوارض خاص و سایر مالیات ها رسیده است.
در بخش دوم از ماده 12 تا 13 به معافیت های ویژه مالیات بر ارزش افزوده پرداخته شده و در مواد 18 تا 23 وظایف و اقدامات، مواد 34 تا 37 مقررات مربوطه، در ماده 41 حقوق واردات و گمرکی و هر یک از مواد نیز با تبصره های مختلف تشریح شده است.
ضمن اینکه قوانین مربوط به مالیت بر ارزش افزوده دارای آیین نامه های خاص خود نیز می باشد که شرکت ها و کسب و کار ها بهتر است از این آیین نامه ها نیز مطلع باشند و یا افراد و مشاوران خبره در این حوزه را برای این موضوعات به کار گیرند. شایان ذکر است مواد 11 تا 17 و ماده 33 از مهم ترین مواد مربوط به مالیات بر ارزش افزوده در قانون هستند.
معافیت های مالیات بر ارزش افزوده
درست همانند سایر مالیات های قید شده در قانون مالیاتی کشور، قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز برای برخی از کالا ها و خدمات معافیت هایی را در نظر گرفته است که در ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده به آنها پرداخته است. برخی از کالاها و خدماتی که به آنها معافیت از مالیات بر ارزش افزوده تعلق گرفته است عبارتند از:
- انواع محصولات مرتبط به حوزه های کشاورزی و دامداری مانند انواع دام، طیور، زنبور عسل و غیره
- محصولات خام و غیر فناوری شده کشاورزی مانند انواع نهال، کودها ، بذرها و سموم
- مواد غذایی مختلف ماننند انواع آرد، شیر و شکر، سویا و قند و …
- محصولات مرتبط به حوزه های آموزشی و پژوهشی مانند انواع کاغذ، کتاب و تحریر جات و …
- خدمات مرتبط به مشاغل بانکداری و اعتباری
- خدمات مرتبط با انواع حمل و نقل دریایی، ریلی، جاده ای و دریایی
- انواع خدمات درمانی و دارویی، توانبخشی و حمایتی
- کالاهایی که به موسسات دولتی و سفارتخانه ها اهدا می شود
- خدماتی که مشمول مالیات درآمد حقوق باشند مطابق با قانون
- کالاها و تجهیزات نظامی و امنیتی
- تجهیزات فرودگاهی و ناوبری
- انواع صادرات کالا و خدمات
- اموال غیر منقول
- فرش های دستبافت
نرخ مالیات بر ارزش افزوده
آنچه که به عنوان نرخ مالیات بر ارزش افزوده شناخته می شود به دو بخش تقسیم می شود. یکی مالیات و دیگری عوارض مربوط به آن است. نرخ مالیات بر ارزش افزوده هر ساله توسط دولت اعلام می شود. از سال 1394 تاکنون نرخ مصوب برای مالیات بر ارزش افزوده 9 درصد در نظر گرفته شده است که 3 درصد از آن مربوط به عوارض و 6 درصد از آن مربوط به مالیات است.
نحوه پرداخت مالیات بر ارزش افزوده
گفتیم که مالیات بر ارزش افزوده باید به صورت دوره های سه ماهه محاسبه و پرداخت شود. پس از این مدت نهایتا شرکت ها و یا کسب و کارهای حقیقی و حقوقی نهایتا 15 روز فرصت دارند که مالیات بر ارزش افزوده را محاسبه و پرداخت نمایند.
برای محاسبه و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده ابتدا باید شرکت ها و یا کسب و کار ها که به نام مودیان مالیاتی شناخته می شوند گواهی ثبت نام مالیات بر ارزش افزوده را دریافت و در بازه های مشخص تعریف شده باید با مراجعه به سامانه امور مالیاتی و تکمیل اظهارنامه مالیاتی، مالیات بر ارزش افزوده خود را پرداخت نمایند. در بازه های زمانی تعریف شده هر مودی مالیاتی باید این گزارشات را تکمیل و مالیات بر ارزش افزوده خود را پرداخت کند. نهایتا پس از هر فصل گزارش دهی 15 روز فرصت اضافه در اختیار هر مودی مالیاتی قرار می گیرد تا گزارشات مربوطه به کالاها و خدمات معامله شده خود را با میزان مالیات بر ارزش افزوده محاسبه و اعلام کند.
در نظر داشته باشید که عدم محاسبه و اعلام گزارش مالیات بر ارزش افزوده کالاها و خدمات معامله شده جرم محسوب می شود و می تواند تبعاتی را برای مودیان مالیاتی به همراه داشته باشد.
موسسه ویونا با در اختیار داشتن مشاوران حقوقی خبره آماده است تا به سوالات و درخواست های شما در خصوص امور مالیاتی از جمله مالیات بر ارزش افزوده پاسخگو باشد. توصیه می شود با توجه به حساسیت موضوع مالیات بر ارزش افزوده برای محاسبه و پردداخت مالیات بر ارزش افزوده خود حتما از مشاوران خبره ما مشاوره دریافت کنید.